Մայրենի լեզվի օրն ընդունվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից և նշվում է 2000 թվականի փետրվարի 21-ից որպես մայրենի լեզուների իրավունքների ճանաչման և գործածության աջակցման օր։
Մայրենի լեզվի միջազգային օրը 2005 թվականից նշվում է նաև Հայաստանում։
Սիրե՛նք ու պահպանե՛նք մեր մայրենին, քանի որ այն մեր լինելիության, մեր պատմության ու միաժամանակ մեր ապագայի երաշխիքն է:
Մեր մայրենին բացառիկ է, այն մեր ինքնության կարևորագույն մասնիկն է:
Հայերենը ներշնչանքի աղբյուր է:
Մեր լեզուն ծուխն է մեր տան,
Մեր կշիռն աշխարհի մեջ,
Նա աղն է մեր ինքնության,
Էության խորհուրդը մեր:
Համո Սահյան
Ազգի ինքնությունը, լինելիությունը պայմանավորված են լեզվով. դրանով է նա առանձնանում այլ ազգերից: Լեզուն մեր հայրենիքն է, և կարիք ունի ամենօրյա հոգածության: Ուստի մեզնից պահանջվում է պահպանել մեր լեզուն, խոսել մաքուր հայերենով և այն փոխանցել սերունդներին. «Լիակատար կյանքով ապրելու համար մայրենի լեզուն ոչ միայն պետք է սիրել աչքի լույսի պես, այլև այն իմանալ անսխալ, խորապես: Ամեն մի սերունդ իր ժողովրդի լեզուն` որպես գործիք, որպես զենք, հղկում է, կատարելագործում և հարստացնելով փոխանցում հաջորդ սերնդին: Այդպես անենք և մենք. սիրենք, կատարելագործենք և հարստացնենք մեր հայրենի գանձը` մեր լեզուն» (Ստ. Զորյան):
ԱՌԻՒԾԸ ԵՒ ՄԱՐԴԸ
Զօրաւոր առիւծ մը, որ նստած էր ժայռի մը վրայ, կը տեսնէ որ գազանները
սարսափահար կը վազէին։ Առիւծը կը հարցնէ, թէ ինչո՞ւ կը փախէին եւ
որմէ՞ կը վախնային։
—Դուն ալ փախիր,- կ’ըսեն,- որովհետեւ մարդը կու գայ։
—Ո՞վ է մարդը,- կը հարցնէ Առիւծը,- եւ ի՞նչ է անոր ուժը, որ կը փախիք
անկէ։
—Կու գայ եւ քեզի ալ կը վնասէ,- կ’ըսեն։
Իր ուժերուն վստահ՝ Առիւծը կը մնայ իր տեղը։ Եւ ահա կու գայ հողագործ
մարդ մը։
—Եկուր կռուինք,- կ’ըսէ հպարտ Առիւծը։
—Շատ լաւ,- կ’ըսէ մարդը,- բայց քու զէնքերդ հետդ են, մինչ իմիններս
տունն են։ Քեզ կապեմ, որպէսզի չփախիս, իսկ ես երթամ եւ բերեմ զէնքերս,
որպէսզի կռուինք։
Առիւծը կ’ըսէ.
—Երդում ըրէ, որ պիտի գաս եւ ես կ’ընդունիմ ըսածդ։
Մարդը երդում կ’ընէ եւ Առիւծը կը համաձայնի կապուիլ։
Մարդը կը հանէ պարանը եւ Առիւծը պինդ կը կապէ կաղնիի ծառին, ապա
ծառէն կը կտրէ հաստ ճիւղ մը եւ կը սկսի զարնել Առիւծին։
Առիւծը կը գոչէ.
—Աւելի զօրաւոր եւ անխնայ զարկ կողերուս, որովհետեւ այս խելքիս միայն
այսպիսի ծեծ կը վայելէ։
Զորավոր առյուծը, որը նստած էր ժայռի վրա տեսավ, որ գազանները սարսափահար վազում էին։ Առյուծը հարցնում է, թե ինչու են փախնում և ինչից են վախենում։
—Դու էլ փախիր,- ասում են նրանք, – որովհետև մարդն է գալիս։
— Ո՞վ է մարդը,- հարցնում է առյուծը,- և ի՞նչումն է նրա ուժը, որ փախչում եք նրանից։
Կգա և քեզ էլ կվնասի,- ասում են նրանք։
Իր ուժերում վստահ առյուծը մնաց իր տեղում։ Եվ ահա եկավ հողագործ մարդը։
Արի կռվենք, – ասում է հպարտ Առյուծը։
Շատ լավ,- ասում է մարդը,- բայց քո զենքերը քեզ հետ են, իսկ իմ զենքերը տանն են։ Քեզ կապեմ, որպեսզի չփախչես, իսկ ես գնամ և բերեմ զենքերս, որպեսզի կռվենք։
Առյուծը ասում է․
—Երդվիր, որ կգաս և ես կընդունեմ քո ասածը։
Մարդը երդվում է և Առյուծը համաձայնվում է կապվել։
Մարդը հանում է պարանը և Առյուծին պինդ կապում է կաղնու ծառին, ապա ծառից կտրում է հաստ ճյուղ և սկսում է Առյուծին զարկել։
Առյուծը գոչում է․
—Ավելի զորավար և անխղճորեն զարկիր կողերիս, որովհետև այս խելքս միայն այսպիսի ծեծի է արժանի։
ԻՆՉՊԷՍ ՉԱՓԵՍ, ԱՅՆՊԷՍ ԱԼ ԿԸ ՉԱՓՈՒԻՍ
Տղայ մը օր մը կը զայրանայ իր ծերացած հօրմէն, զայն կ՚առնէ ուսին, կը
տանի անտառ մը, հոն կը ձգէ ու տուն կը դառնայ։
Տարիներ ետք կ’ամուսնանայ, որդի մը կ՚ունենայ, կը խնամէ ու կը մեծցնէ
զայն։ Սակայն, այս տղան ալ հօրը պէս երախտամոռ* կ՚ըլլայ։
Օր մըն ալ, երբ ասոր ալ սիրտը կը նեղուի, կ՚առնէ հայրը ուսին ու սարն ի
վեր կը բարձրանայ։
—Տղա՛ս, զիս հոս ձգէ ու ե՛տ գնա,— կ՚ըսէ հայրը։
—Իսկ ինչո՞ւ ճիշդ հոս,— կը հարցնէ տղան։
—Ես հայրս մինչեւ այս ծառն եմ բերած,— կը պատասխանէ հայրը հոգոց
հանելով։
Տղան մի օր զայրանում է իր ծերացած հոր վրա, բռնում է ուսից և տանում անտառ, նրան թողնում է այնտեղ ու վերադառնում է տուն։
Տարիներ հետո ամուսնանում է, որդի ունենում, խնանում ու մեծացնում է նրան։ Սակայն, այս տղան հոր պես երախտամոռ է լինում։ Մի օր, երբ նրա սիրտն էլ է նեղվում է, բռնում է հոր ուսից ու վեր է բարձրացնում սարը։
—Տղաս, ինձ այստեղ գցի և գնա ետ,- ասում է հայրը։
—Իսկ ինչու՞ ճիշտ այստեղ,- հարցնում է տղան։
—Ես հորս մինչև այս ծառն եմ բերել,-պատասխանեց հայրը հոգոց հանելով։
Կազմող եւ մշակող՝ Արմէն Սարգիսեան
Արեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Արթուր Անդրանիկեան
ՈՒԽՏԱՒՈՐ ԱՂՈՒԷՍԸ
Օր մը Աղուէսը կ՚ ըսէ Աքլորին.
-Ի՜նչ աղուոր ու անոյշ կ’երգես, ո՜վ Աքլորիկ։ Երանի՜ գիշեր-ցերեկ հոս
նստէի ու անոյշ ձայնդ լսէի։ Ափսո՜ս, որ վաղուընէ պիտի զրկուիմ քեզ
լսելու հաճոյքէն. մեղաւորս Սուրբ Կարապետ ուխտի պիտի երթայ։
Սիրունի՛կ Աքլոր, կը խնդրեմ զիս հաւնոց առաջնորդէ, որպէսզի մեղքերուս
համար թողութիւն խնդրեմ հաւերէն։
Այս քաղցր խօսքերէն Աքլորին սիրտը կը կակուղնայ ու ան կ’ըսէ.
-Երթանք, քեզի ցոյց տամ հաւանոցը:
Աղուէսը Աքլորին ետեւէն կը մտնէ հաւաբուն, կը խեղդէ բոլոր հաւերը ու
կ’ուտէ զանոնք, յետոյ ալ կ’ուտէ Աքլորը անոր ըսելով.
-Իմ սիրունի՛կ Աքլոր, գիտե՞ս, թէ ի՜նչ դժուար պիտի ըլլար Սուրբ
Կարապետ անօթի փորով ուխտի երթալը…
Մի օր Աղվեսը ասում է Աքլորին։
— Ի՜նչ սիրուն ու անուշ ես երգում, դու Աքլոր։ Երանի գիշեր-ցերեկ այստեղ նստեի ու անուշ ձայնդ լսեի։ Ափսո՜ս, որ վաղը պետք է զրկվեմ քեզ լսելու հաճույքից։ Մեղավոր եմ, Սուրբ Կարապետ ուխտի պետք է գնամ։ Սիրուն Աքլոր, խնդրում եմ, որ ինձ առաջնորդես հավանոց, որպեսզի մեղքերիս համար ներեղություն խնդրեմ հավերից։ Այդ քաղցր խոսքերից աքլորի սիրտը փափկեց և նա ասաց։
—Գնանք, քեզ ցույց տամ հավանոցը։
Աղվեսը աքլորի հետևից մտնում է հավաբուն, խեղդում է բոլոր հավերին և ուտում նրանց, հետո նայում է աքլորին և ասում։
—Իմ սիրունիկ աքլոր, գիտես, թե ինչքան դժվար է գնալ Սուրբ Կարապետ ուխտի քաղցած փորով.
Կազմող եւ մշակող՝ Արմէն Սարգիսեան
Արեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Արթուր Անդրանիկեան
ՏՈ՛ՒՐ ՀԱ ՏՈ՛ՒՐ
Մարդ մը անընդհատ կ’աղօթէր Աստուծոյ ու կը խնդրէր.
-Աստուա՜ծ, գոնէ անգամ մըն ալ ինծի՛ տուր, ի՞նչ կ՚ ըլլայ։ Տո՜ւր, որպէսզի
քիչ մըն ալ ես մարդավարի* ապրիմ։
Աստուծոյ հրեշտակներէն մէկուն խիղճը կը տանջէ։ Ան
կ’երթայ Բարձրեալին* քով ու կ’ըսէ.
-Տէ՜ր Աստուած, ոչ ոք խնդրանքով այդքան կ’աղօթէ Քեզի։ Մեղք է ան։
Անգամ մըն ալ այդ Մարդուն տուր։
-Ըսելիք չունիմ, կ’օգնեմ, կու տամ։ Բայց բազկաթոռին վրայ երկնցեր է ու
կ’ըսէ՝ տո՛ւր հա տո՛ւր։ Նման մէկուն ինչպէ՞ս տամ։ Անիրաւը գոնէ տեղէն
վեր ելլէր, գործ մը ընէր, ես ալ օգնէի՝ տայի…։
Մարդը անըդնհատ աղոթում է Աստծուն և խնդրում։
—Աստված, գոնե մի անգամ ինձ տուր, այն ինչ կուզեմ։ Տուր, որպեսզի մի քիչ էլ ես մարդավարի ապրեմ։ Աստծու հրեշտակներին մեկի խիղճը տանջում է։ Գնում է Առաջնորդի մոտ ու ասում․
—Տեր Աստված, ոչ ոք քեզ այդքան չի աղոթում։ Մեղք է նա։ Մի անգամ էլ այդ Մարդուն տուր։
—Ասելիք չունեմ, կօգնեմ, կտամ։ Բայ բազմել է բազկաթոռի վրա և անընդատ ասում է տուր և տուր։ Նման մեկին ինչպե՞ս տամ։ Անիրավը գոնե տեղից վեր կենար, գործ աներ, ես էլ իրեն օգնէի՝ տայի։
Կազմող եւ մշակող՝ Արմէն Սարգիսեան
Արեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Արթուր Անդրանիկեան
ԱԳԱՀ ՄԱՐԴԸ
Ագահ ու աչքը ծակ մարդ մը Աստուծմէ հետեւեալը կը խնդրէ.
-Տէ՛ր Աստուած, այնպէս ըրէ, որ ի՛նչ բանի որ դպչիմ՝ ոսկի դառնայ։
Աստուած կը կատարէ անոր ուզածը։ Ագահը դանակ կ՚առնէ որ հաց կտրէ,
սակայն ո՛չ միայն դանակը ոսկի կը դառնայ, այլեւ՝ հացը։
Լեղապատառ*՝ կ’երթայ ջուր խմելու. գաւաթին հետ… ջուրն ալ ոսկի կը
դառնայ։ Ինչի որ դպչի՝ ոսկիի կը վերածուի։
-Վա՜յ, Աստուած իմ, այս ի՞նչ փորձանք բերիր գլխուս, չե՛մ ուզեր, ա՛լ ոսկի
չեմ ուզեր, միայն կը խնդրեմ, որ լաւութիւնդ ետ վերցնես…։
Աստուած ագահ մարդուն աղաչանք-պաղատանքին չ’արձագանգեր, եւ ան
ոսկիի մէջ թաղուած, այնքա՜ն անօթի-ծարաւ կը մնայ, որ քանի մը օրէն կը
մեռնի…։
Ագահ ու աչքածակ մարդը աստծուն հետևյալն է խնդրում։
—Տեր Աստված, այնպես արա, որ ինչին դիպչեմ, ոսկի։
Աստված կատարում է նրա ուզածը։ Ագահը դանակ է վերցնում, որ հաց կտրի, սակայն ոչ միայն դանակը ոսկի դարձավ, այլև հացը։
Լեղապատառ գնում էի ջուր խմելու․ գավաթի հետ, ջուրն էլ ոսկի դարձավ։ Ինչի, որ դիմպչում է վերածվում է ոսկիի։
—Վայ, Աստված իմ, այս ի՞նչ փորձանք բերիր իմ գլխին, չեմ ուզում ոսկի, չեմ ուզում, միայն խնդրում եմ, որ լավությունդ ետ վերցնես։
Աստված ագահ մարդուն աղաչանք-պաղատանքին չարձագանքեց և նա ոսկիի մեջ թաղված, այնքան քաղցավ ծարավ մնաց, որ մի քանի օրվա ընթացքում մահացավ։
Կազմող եւ մշակող՝ Արմէն Սարգիսեան
Արեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Արթուր Անդրանիկեան
ՄՈՒԿԵՐՈՒ ԺՈՂՈՎԸ
Անգամ մը մուկերը ժողովի կը հաւաքուին խորհելու, թէ ի՞նչ ընեն կատուին
յարձակումներէն զգուշանալու համար։
-Եկէ՛ք կատուին վիզէն զանգակ մը կախենք։ Կատուն երեւալուն պէս,
զանգակը ձայն կը հանէ, մենք ալ կը լսենք ու կը փախչինք, — կ’ըսէ մուկ մը։
-Ի՜նչ հրաշալի բան խորհեցանք,- կ’ըսեն մուկերը։
Ուրիշ մուկ մըն ալ թէ՝Հրաշալի ըլլալու հրաշալի է, բայց թող մէջտեղ ելլէ ան, որ կրնայ զանգակը
տանիլ ու կատուին վիզէն կախել…
Բոլորը իրարու կը նային ու …քար լռութիւն կը տիրէ…
Մի անգամ մկները հավաքվում են ժողովի խորհրդակցելու, թե ի՞նչ անեն կատվի
հարձակումներից զգուշանալու համար։
— Եկե՛ք կատվի վզից մի զանգակ կախենք։ Կատվի գալու ժամանակ,
զանգակը ձայն կհանի, մենք էլ կլսենք և կփախչենք, — ասաց մի մուկ։
— Ի՜նչ հրաշալի բան մտածեցինք,- ասացին մկները։
Ուրիշ մի մուկ էլ, թե հրաշալի կլինի, հրաշալի է, բայց թող դուրս գա նա, ով զանգակը կտանի և կատվի վզից կկախի։
Բոլորը միմյանց նայեցին և քար լռություն տիրեց․․․
ԵՐԵՔ ՀԱՐՈՒՍՏ
Երեք հարուստ կը վիճին ու վէճը հարթելու համար կ՚երթան Խիկար
իմաստունին քով.
—Մենք եկած ենք գիտնալու, թէ մեզմէ ո՞վ հարուստ է։
—Դու՛ն խօսիր,— կը դիմէ իմաստունը առաջին մարդուն։
—Ես ոսկիի ու արծաթի, տուն ու տեղի, ունեցուածքի եւ արտ ու դաշտի տէր
եմ, հարստութեանս չափ ու սահման չկայ։
—Հիմա ալ դո՛ւն խօսէ տեսնենք,—կը դիմէ երկրորդին։
—Ես թէեւ թագաւորին զօրապետն եմ, բայց իրմէ երեք անգամ աւելի
հարուստ եմ։
—Իսկ դո՛ւն ինչ կ՚ըսես,— կը դիմէ Իմաստունը երրորդին։
—Ի՞նչ ըսեմ։ Ես ո՛չ պաշտօն ունիմ, ո՛չ ոսկի, ո՛չ արծաթ, ո՛չ ալ արտ ու
դաշտ։ Ես գիտուն մարդ մըն եմ, ունեցած-չունեցածս գլխուս մէջն է։
Երեքը լսելէն յետոյ Խիկար Իմաստուն կ՚ըսէ.
—Ձեզմէ ամէնէն հարուստը գիտունն է. անոր հարստութիւնը մնայուն ու
անվերջանալի է եւ ոչ ոք կրնայ զայն խլել անկէ…։
Երեք հարուստ վիճեցին ու վեճը հարթելու համար գնում է Խիկար իմաստունի մոտ։
—Մենք եկանք իմանալու, թե մեզնից ով է ավելի հարուստ։
—Դու խոսիր ,- դիմում է իմաստունը առաջին մարդուն։
—Ես ոսկիի ու արծաթի, տուն ու տեղի, ունեցվածք և արտ ու դաշտի տեր եմ, հարստությանս չափ ու սահման չկա։
—Հիմա էլ դու խոսիր, տեսնենք ,- դիմում է երկրորդին։
—Ես թեև թագավորի զորապետն եմ, բաց իրենցից երեք անգամ ավելի հարուստ եմ։
—Իսկ դու ինչ կասես ,- դիմում է իմաստունը երրորդին։
—Ի՞նչ ասեմ։ Ես ոչ պաշտոն ունեմ, ոչ ոսկի, ոչ արծաթ, ոչ էլ արտ ու դաշտ։ Ես խելացի մարդ եմ, ունեցած-չունեցածս գլխիս մեջ է։
Երեքին լսելուց հետո Խիկար Իմաստունը ասում է․
— Ձեզաից ամենահարուստը խելացին է՝ նրա հարստությունը մնայուն է ու անվերջ և ոչ ոք չի կարող այն նրանից խլել։
Առաջադրանք:
Կարդալ և փոխադրել արևմտահայերեն:
Արգիշտի Ղարիբյան 